བོད་ཡིག་ཆ་འཕྲིན་མྱུར་ལམ་གྱི་ལམ་བུ་གཏོད་མཁན་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་།

 རྩོམ་པ་པོ། མང་མཁར་བློ་ཕུན།

ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ནི་བོད་ཡིག་ཆ་འཕྲིན་ཅན་མངོན་དུ་འགྱུར་བའི་ལམ་ཆེན་གྱི་རྡོ་རིང་ལྟ་བུ་དང་། ལམ་འདི་འདིང་མཁན་གྱི་འཆར་འགོད་མཁན་པོར་བརྩི་རུང་བ་ཡིན། གློག་ཀླད་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་གྱུར་བའི་དུས་སྐབས་ཐོག་མ་ནས་བཟུང་གློག་ཀླད་དུ་བོད་ཡིག་འབྲི་ཐུབ་རྒྱུའི་འདུན་པ་འཆང་ཞིང་རང་ཉིད་ནས་སྙི་ཕྲན་ཀུང་སིའི་རྒྱུད་ཁོངས་སུ་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་དང་གཏགས་ཆས་སྒྲིག་འཇུག་བྱས་པ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་སླར་ཡང་ཇོ་མོ་གླང་མའི་ཡིག་གཟུགས་སྣ་ཁ་མི་འདྲ་བ་བཅུ་གྲངས་གསར་སྤེལ་བྱས་པ་བཅས་མི་ལོ་བཅུ་ལྷག་གི་བྱ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ནི་བོད་ཡིག་ཆ་འཕྲིན་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་ཕུགས་འདུན་ལག་ལེན་བྱེད་པའི་གོ་རིམ་ཞིག་ཡིན། དེས་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་གསར་གཏོད་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་ཡང་ར་སྤྲོད་བྱས་ཡོད།

མི་ལོ་སུམ་བཅུ་ལྷག་གི་དུས་ཡུན་ནང་ཁོ་སྔ་ཕྱིར་བོད་ཡིག་གི་རྒྱལ་སྤྱི་དང་རྒྱལ་ནང་གི་ཨང་སྒྲིག་ཚད་ལྡན་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་ལ་མཉམ་ཞུགས་གནང་ཡོད་པ་དང་སྙི་ཕྲན་ཀུང་སིའི་རྒྱུད་ཁོངས་སུ་བོད་ཡིག་ཧི་མ་ལ་ཡ་ཡིག་མཛོད་དང་གཏགས་ཆས་སྒྲིག་འཇུག་ཀྱི་ལས་འགན་ཁུར་དུ་བཞེས་པ། 《བོད་རྒྱ་དབྱིན་གསུམ་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་ཚིག་མཛོད》རྩོམ་སྒྲིག་གནང་བ་སོགས་དེང་ཕྱིན་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཕན་པ་རླབས་པོ་ཆེ་འདོགས་པའི་ཆ་འཕྲིན་ལས་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་ལ་ཞུགས་དང་འཇུག་མུས་ཡིན།

 ཁོས་རང་ཉིད"བོད་ཡིག་ཆ་འཕྲིན་མྱུར་ལམ་གྱི་རྨང་འདིང་མཁན"ཞིག་གི་དཔེར་འཇོག་པ་དང"ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་རྩ་བའི་སྡིངས་ཆ་དག་འཛུགས་སྐྱོང་ལེགས་པར་ཐུབ་ཚེ་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་བོད་ཡིག་གྲངས་བསྒྱུར་ཐོན་རྫས་རྒྱ་ཡིག་དང་དབྱིན་ཡིག་ཇི་བཞིན་གཅིག་མཇུག་གཉིས་མཐུད་དུ་ཐོན་འོང"ཟེར།

ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་དཔུང་སྡེའི་སྣེ་ཁྲིད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཁོང་གི་ཉིན་རྒྱུན་གྱི་ལས་ཀ་གཙོ་བོ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་སྣ་ཚོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་པ་དང་དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྤུས་ལེགས་དག་རེ་རེ་བཞིན་བཤུ་འབྲི་དང་གློག་ཀླད་ནང"འདྲ་བཤུ"དང"སྦྱོར་བ"སོགས་བྱས་ཏེ་ཡིག་གཟུགས་དེ་དག་གིས་གློག་ཀླད་ནང་དུ་གྲངས་བསྒྱུར་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་པར་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད།

ད་སྔའི་ཆར་སྙི་ཕྲན་རྒྱུད་ཁོངས་ཀྱི་གཞུང་སྒྲུབ་ཡིག་ཆའི་མཉེན་ཆས་ཁག་གི་བོད་ཡིག་གདམ་བྱར་མ་མཐར་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་མི་འདྲ་བ ༡༠ ལྷག་བོད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་པས་གང་དགར་འདེམས་ཆོག་པ་དང་སང་ལོར་ཁོང་དང་ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་དཔུང་ཁག་དེས་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་རེའུ་མིག་དེ་ཉིད་ཡིག་གཟུགས ༡༧ གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་རྒྱ་སྐྱེད་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཡོད།

དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལག་བྲིས་མའི་ཡིག་གཟུགས་དང་ཐམ་ཀའི་ངོས་སུ་ཆེད་དུ་སྤྱོད་པའི་ཧོར་ཡིག་གཉིས་འགྲེམ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་གཞན་གློག་ཀླད་ངོས་སུ་བོད་ཡིག་གཞུང་སྒྲིག་གི་ནུས་པ་མངོན་དུ་འགྱུར་ཏེ་རྒྱ་ཆེའི་བོད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་པ་ཚོའི་སྲོལ་རྒྱུན་པར་གཞིའི་རེ་འདུན་བཞིན་བསྐང་ཐུབ་རྒྱུ་རེད།

བོད་ཡིག་གཏགས་ཆས་གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་གཞིག་དང་ལག་ལེན།

༡༩༨༥ ལོར་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་གིས་ཆིང་ཧྭ་སློབ་ཆེན་དུ་སློབ་གཉེར་གནང་སྐབསIBMནས་མི་སྒེར་གྱི་གློག་ཀླད་གསར་པ་ཐོན་དང་པོ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་འགོ་ཚུགས་མ་ཐག་ཡིན་ཞིང་སློབ་གྲྭའི་རྩིས་འཁོར་དག་ཀྱང་ཕལ་མོ་ཆེ་གཙོ་འཁོར་འཆར་ངོས་ལ་འབྲེལ་བའི་རྩིས་འཁོར་ཐབས་ཆག་ཤ་སྟག་ཀྱང་ཡིན་པ་རེད། "རྩིས་འཁོར་ནང་དུ་རྒྱ་ཡིག་སྟབས་བདེ་པོར་འབྲི་ཐུབ་དུས་ངའི་བསམ་པར་བོད་ཡིག་ཀྱང་གློག་ཀླད་ནང་འབྲི་ཐུབ་ངེས་རེད་སྙམ་ཞིང་རང་ཉིད་ནས་དེའི་ཐད་ལས་ཀ་ཞིག་བསྒྲུབ་དགོས་ཚོད་རེད་བསམ་བྱུང"ཞེས་ཁོང་གི་སློབ་མའི་སྐབས་ཀྱི་དྲན་ཚུལ་དག་ལ་ཕྱིར་དྲན་གནང་།

དེ་ནས་བཟུང་ཡུན་ནན་བདེ་ཆེན་ས་ཁུལ་ནས་ཡོང་བའི་བོད་པའི་གཞོན་སྐྱེས་འདིས་ཆིང་ཧྭ་སློབ་ཆེན་གྱི་སློབ་ཚན་ཁག་ལ་འཐུས་ཤོར་མེད་པར་སྦྱངས་པ་བྱེད་ཞོར་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་ནས་བོད་ཡིག་གི་ལ་ཟབ་སྦྱོང་བྱས་ཤིང་དེ་དང་དུས་མཚུངས་བོད་ཡིག་གཏགས་ཆས་འཆར་འགོད་ཀྱི་དུས་རབས་གསར་པ་ཞིག་གི་མགོ་ཟིན།

མཚོ་སྔོན་རེབ་གོང་གི་ལག་རྩལ་བ་འབུམ་སྐྱབས་ནི་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་དྲ་བའི་འཛུགས་གཉེར་བ་ཡིན་ཞིང་ཁོས་ཕྱིར་དྲན་བྱེད་ཞོར་སྨྲས་པར། སྐབས་དེ་དུས་སྤྱི་ཚོགས་སུ་རྒྱལ་ནང་གི་ཨང་སྒྲིག་དང་མཐུན་པའི་བོད་ཡིག་མཉེན་ཆས་པཎྜི་ཏ་དང་གངས་རྒྱན། དོན་ཡོད་སོགས་ཡིག་གཟུགས་དང་གཏགས་ཆས་ཡོད་མོད། བོད་ཡིག་དྲ་ཚིགས་ཁག་གི་གསར་སྤེལ་བ་དང་ཀློག་པ་པོ་ཚོ་མགོ་ན་བར་བྱེད་པའི་འགལ་རྐྱེན་ཞིག་ལ་ཐུག་པ་ནི་དྲ་ཚིགས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཐོར་བ་དང་ཨང་སྒྲིག་གི་བརྡ་འབའ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བ་དེ་ཐག་གཅོད་མི་ཐུབ་པ་དེ་རེད།

༡༩༩༥ ལོར་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་ནས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་བོད་ཁུལ་གྱི་སློབ་ཆེན་གཙོ་བོ་ཁག་དང་རྒྱལ་ནང་གི་ཀུང་སི་ཆེན་པོ་ཁག་མཉམ་ལས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་གི་ཨང་སྒྲིག་རྒྱལ་ནང་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གཅིག་འགྱུར་གྱི་ཚད་གཞི་ཅན་དུ་གསར་སྤེལ་བྱ་རྒྱུའི་ལས་གཞི་སྤེལ་བ་དང་རྒན་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱང་ལས་གཞི་དེར་མཉམ་ཞུགས་མཛད། ༡༩༩༧ ལོར་བསྡུས་པའི་བོད་ཡིག་གི་རྒྱལ་ནང་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཨང་སྒྲིག་ཤོག་ལྷེ་གཅིག་ཟིན་པ་དེར་ཆོག་མཆན་ཐོབ་པ་དང་བོད་ཡིག་ཉིད་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཡིག་རིགས་ཁག་ལས་ཐོག་དང་པོར་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་ལྡན་ཨང་སྒྲིག་མངའ་བའི་ཡི་གེ་དང་གོ་ལའི་ཆ་འཕྲིན་མྱུར་ལམ་གྱི་ལམ་ཡིག་རེག་པའི་ཡི་གེ་ཐོག་མར་གྱུར།

"བོད་ཡིག་གི་ཚབ་ཨང་རྒྱལ་ནང་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་གཞི་ལོན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཞིང་དེའི་རྗེས་ཕྱོགས་ཀྱི་ལས་འགན་ནི་ཀུང་སི་ཆེན་པོ་ཁག་དང་མཉམ་ལས་བྱས་ཏེ་བོད་ཡིག་གཏགས་ཆས་གསར་སྤེལ་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད་བསམ་བྱུང"ཅེས་ཟེར། ཁོང་གི་མིག་རྒྱང་སྙི་ཕྲན་ཀུང་སིར་ཕྱོགས་པ་དང་སྐབས་དེ་དུས་ཀུང་སི་དེ་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཡན་ལག་ཁང་ལ་ཐག་གཅོད་ཀྱི་དབང་ཆ་མེད་པ་ཤེས་ཏེ་སྙི་ཕྲན་སྤྱི་ཁྱབ་ཀུང་སིར་འབྲེལ་ལམ་འཛུགས་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་འཐེན་པ་དང་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་སློབ་གཉེར་ལ་འགྲོ་རྒྱུར་ཐག་བཅད།

ཨ་རིའི་ཧྥོར་ཅི་ནི་ཡ་སློབ་ཆེན་དུ་སློབ་གཉེར་བྱེད་པའི་དུས་ཚོད་ནང་རྒན་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་སློབ་གསེང་གི་དུས་ཚོད་ཁོམ་པ་དང་གོ་སྐབས་བྱུང་མ་ཐག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་ཚོགས་ཆེན་སྣ་ཚོགས་སུ་ཞུགས་པར་འགྲོ་བ་དང་གོ་སྐབས་བྱུང་བ་དང་སྙི་ཕྲན་གྱི་སྐུ་ཚབ་པ་བཙལ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་བརྗོད་པ་རེད།

"སྐབས་དེ་དུས་རྩ་བའི་ཆ་ནས་མི་རྐྱང་རྟ་རྐྱང་ཡིན་པ་དང་ཡིག་གཟུགས་བཟོ་ཐབས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་དང་ཡིག་ཆ། གསར་སྤེལ་ལག་དེབ་སོགས་ཕབ་ལེན་བྱས་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ཡིན་མོད། ཡིག་མཛོད་རྒྱབ་ལོགས་ཀྱི་ཨང་སྒྲིག་ཡོངས་བསྒྲགས་མི་བྱེད་པའི་དབང་གིས་དུས་ཚོད་མང་པོ་སྤྱད་ནས་ཡིག་ཆ་མང་པོར་ཞིབ་འཇུག་དང་ཡིག་མཛོད་གཞན་དང་དཔྱད་བསྡུར་གཏོང་བ་སོགས་བྱས་ནས་ད་གཟོད་གསར་སྤེལ་བྱེད་ཐུབ"ཅེས་ཟེར། ཁོང་གིས།"སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་འབད་བརྩོན་ནི་དངོས་གནས་ཐབས་བརྒྱ་ཇུས་སྟོང་ཟེར་བས་སྡོམ་ཚིག་བརྒྱབ་ཆོག་པ་འདུག ཕྱི་རྒྱལ་དུ་སློབ་གཉེར་བྱེད་པའི་ཀུན་སློང་ཡང་སྙི་ཕྲན་ཀུང་སིར་གནད་དོན་དེ་ཐག་གཅོད་ཡོང་རེ་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད"ཅེས་གསུངས།

སྤྱི་ལོ ༢༠༠༣ ལོར་སྙི་ཕྲན་ཀུང་སི་ནས་ཁོང་གི་རེ་ཞུ་ལ་དང་ལེན་བྱས་པ་དང་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་འཆར་འགོད་ཇུས་གཞི་འཁྱེར་ནས་ཨ་རིའི་སི་ཌོ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་འབྱོར་བ་རེད། "སྔོན་ནས་སྔ་དྲོ་གཅིག་ཙམ་སྤྱད་དེ་གསལ་བཤད་བྱེད་དགོས་པར་དོགས་པའི་ཚོགས་འདུ་དེ་སྐར་མ ༡༠ མ་འགོར་བར་དང་ལེན་བྱས་པས་ཐ་ན་བགྲོ་གླེང་དེ་ཡང་བྱེད་དགོས་མ་བྱུང"ཞེས་གསུངས།

རྗེས་ཀྱི་ལོ་ངོ་བཞིའི་ནང་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ནས་སྙི་ཕྲན་ཀུང་སིར་བོད་ཡིག་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ཡིག་མཛོད་དང་གཏགས་ཆས་གསར་སྤེལ་བྱས་པ་དང་ཡིག་གཟུགས་འདི་སྙི་ཕྲན་རྒྱུད་ཁོངས་གསར་བ་དང་མཉམ་དུ་ཁྲོམ་རར་འགྲེམ་སྐབས་དེའི་མིང"ཀྲུང་གོའི་བོད་ཡིག"ཞེས་སུ་བཏགས་ཡོད། ཨ་རིར་བཞུགས་སྐབས་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུར་གདན་ཞུས་གནང་བ་དང་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་ཁོང་ནས་ཀྲུང་གོའི་བོད་ཡིག་གི་གྲངས་བསྒྱུར་ལས་གཞིའི་ཐོག་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཁག་ངོ་སྤྲོད་གནང་བ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་ཚོགས་འདུའི་འགན་འཛིན་མཆོག་ལ་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཆེད་དོན་ཚོགས་ཆུང་གསར་འཛུགས་གི་གྲོས་གཞི་བཏོན་གནང་།

"རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་ཆེན་གྱིས་སྔར་ནས་མི་ཚུལ་རིག་པའི་ཐད་ཀྱི་ནང་དོན་གཙིགས་ཆེར་འཛིན་པ་དང ༢༠༠༠ ལོར་ཚོགས་མི་འགའ་རེས་རྩིས་འཁོར་གྱི་འབྲེལ་ཡོད་གནས་ཚུལ་བརྗོད་སྐབས་འགན་འཛིན་ཚོགས་པས་མཚར་སྣང་བྱེད་ཅིང་དེའི་རྗེས་སུ་ཁོ་བོས་ཆེད་དོན་གྲོས་གཞི་འདོན་སྐབས་ལས་སླ་པོར་ཆོག་མཆན་ཐོབ་པ་རེད། དེ་ནས་བཟུང་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུའི་ནང་དོན་ཐད་སྲོལ་རྒྱུན་གསར་པ་ཞིག་གི་དབུ་ཕྱེས་པ་དང་བོད་ཡིག་ཨང་བསྒྱུར་ལས་གཞི་རྒྱལ་སྤྱིའི་རིག་གཞུང་གླེང་སྟེགས་སུ་འབུད་མགོ་བརྩམས་པ་རེད"ཅེས་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་།

          བོད་ཡིག་ཀྱང་དར་ཆེ་བར་གྱུར་ཆོག

གལ་ཏེ་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་གསར་སྤེལ་གནང་བའི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་དེ་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་དུས་རབས་ཀྱི་རྒྱང་བསྐྱོད་རྟ་ཕོ་ཞིག་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན་ཁོང་ཉིད་ནས་གསར་དུ་བཟོས་པའི་ཇོ་མོ་གླང་མ་ཡིག་གཟུགས་སྣ་མང་དང་ཁོང་གིས་སྣེ་ཁྲིད་ནས་རྩོམ་སྒྲིག་མཛད་པའི《བོད་རྒྱ་དབྱིན་གསུམ་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་ཚིག་མཛོད》དང《བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཐད་ཀྱི་ཐ་སྙད》(རྒྱལ་ཁབ་ཚད་མཐུན)ནི་རྟ་ཕོ་དེར་གཤོག་པ་རྒྱས་པའི་ལྕག་ཚན་ངར་མ་དེ་ཡིན་སྲིད། "དོན་དངོས་ཐོག་བོད་ཡིག་ཀྱང་དར་ཆེ་བ་ཞིག་གམ་དུས་ཀྱི་རླབས་རྒྱུན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཆོག"ཅེས་པ་ནི་རྒན་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱི་སྔར་ནས་གསུངས་བའི་ལྟ་ཚུལ་ཡིན་པ་རེད།

ཧི་མ་ལ་ཡའི་ཡིག་གཟུགས་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བོད་ཡིག་དབུ་ཅན་ཡིག་གཟུགས་སྤྱད་པ་ཤས་ཆེ་རུང་དོན་དངོས་ཀྱི་དཔར་རྒྱག་དང་ངོས་ཡིག་སྒྲིག་བཟོའི་ལག་ལེན་ཁྲོད་མི་ཕལ་མོ་ཆེ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་པ་མཚོན་པའི་ཡིག་གཟུགས་འབྲུ་ཚ་དང་དབུ་མེད། འཁྱུག་ཡིག་སོགས་ལ་དེ་བས་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱིན་འདུག་ལ་དེ་ནི་མི་སོ་སོའི་དགའ་མོས་ལ་ཐུག་པས་ཁོང་དང་ཁོང་གི་དཔུང་ཁག་ཡིག་གཟུགས་སྣ་ཚོགས་གསར་སྤེལ་བྱེད་པའི་ལས་སུ་ཞུགས་ཀྱིན་ཡོད།

ཡིག་གཟུགས་གསར་པ་བཟོ་སྐབས་སྔོན་ལ་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་མ་ཡིག་ཕོན་ཆེན་བསྡུ་སྒྲིག་བྱེད་དགོས་པ་གནད་ཀྱི་དམ་པ་ཡིན་ཞིང་གསར་སྤེལ་མི་སྣས་བོད་ལྗོངས་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར་ཁང་གི་སྐབས་རིམ་པའི་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་འགྲན་བསྡུར་གྱི་བརྩམས་ཆོས་བསྡུ་རུབ་བྱས་པ་དང་ཡིག་གཟུགས་མཁས་པ་གདན་ཞུས་ཐོག་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་མ་དཔེ་འབྲི་བ་དང་དེ་ནས་ཡིག་གཟུགས་རྣམས་གློག་ཀླད་ཀྱིས་བཤར་འཇུག་དང་ཡིག་གཟུགས་འདྲ་བཤུ་དང་ཡིག་གཟུགས་སྦྱོར་བའི་ཐབས་ལམ་དུ་མ་རྒྱུད་ནས་ཆེད་མཁས་པར་བཟོ་བཅོས་ཡོང་རེ་དང་བཟོ་བཅོས་བྱེད་དགོས།

"སུག་བྲིས་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ལ་འགྱུར་བ་མང་བ་དང་ཡི་གེའི་སྦྲེལ་མཚམས་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་གློག་ཀླད་ཐོག་དེ་བཞིན་ཐོན་རྒྱུར་དཀའ་ཁག་ཤིན་ཏུ་ཆེ། ཡིག་གཟུགས་རེར་ཡི་གེ ༡༥༠༠ ནས ༢༠༠༠ བར་གྱི་རྒྱུན་མཁོའི་ཡིག་གཟུགས་གསར་པ་བཟོ་དགོས་ཤིང་བཟོ་བཀོད་པ་བཞིས་མ་མཐར་ཟླ་བ་གསུམ་རིང་ཚེགས་ཆེ་བའི་ལས་སུ་ཞུགས་དགོས་པ་རེད"ཅེས་ཟེར། ཁོང་གི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན་ཡིག་གཟུགས་ཇི་ཙམ་མང་ན་དེ་ཙམ་གྱིས་སྲོལ་རྒྱུན་མ་ཡིག་དང་ཁད་ཉེ་རུ་གཏོང་ཐུབ་ཅིང་དེས་མཁོ་སྤྱོད་པར་སྔར་ལས་མཛེས་པའི་ཚོར་སྣང་སྟེར་ཐུབ་ཅིང་བོད་ཡིག་གི་དྲ་རྒྱའི་མཉམ་འདྲེས་ནུས་པ་སྔོག་འདོན་བྱེད་ནུས་ཟེར།

འབུམ་སྐྱབས་ཀྱིས། ཐེངས་དང་པོར་གློག་ཀླད་ནང་བོད་ཡིག་ཤར་བ་མཐོང་བས་དགའ་བས་རྟས་པ་དང་དུས་དེ་ནས་བཟུང་བོད་ཡིག་དྲ་ཚིགས་འཛུགས་བསྐྲུན་གྱི་འཆར་བཀོད་འཐེན་ཞིང་དོན་དངོས་ཀྱི་ལག་ལེན་ཁྲོད་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་གིས་གཙོ་སྒྲིག་བྱས་པའི《བོད་རྒྱ་དབྱིན་གསུམ་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་ཚིག་མཛོད》ཀྱི་རིན་ཐང་ལ་ངེས་ཤེས་གཏིང་ཟབ་ཅིག་ལོན་སོང་ཟེར། "སྔོན་མ་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་སྐོར་ལ་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་གཅིག་མེད་པ་དང་། 《བོད་རྒྱ་དབྱིན་གསུམ་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་ཚིག་མཛོད》ནི་རྒྱལ་ནང་གི་རྩིས་འཁོར་ལག་རྩལ་སྐོར་གྱི་བོད་ཡིག་ཚིག་མཛོད་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་ཞིང་དེའི་ནང་དོན་ལ་རྩིས་འཁོར་གྱི་མཐུད་ངོས་དང་། བྱ་རིམ་འཆར་འགོད། སྒྲིག་ཆས་ལག་རྩལ་སོགས་རྩིས་འཁོར་གྱི་ལག་རྩལ་ཕྱོགས ༣༠ ཙམ་གྱི་ཡིག་མཛོད་ཚུད་ཡོད་པས་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་ཤིན་ཏུ་ཆེ"ཟེར།

འབུམ་སྐྱབས་ནས་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་ནི་མིང་མཛོད་འདི་སྒྲིག་ཆེད་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་གིས་ཐེངས་གཉིས་ལ་ལས་ཀའི་གོ་སྐབས་བློས་གཏོང་བ་དེ་རེད་ཟེར།

བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ནས"ང་རང་བོད་ཡིག་ལ་དུངས་སེམས་ཆེ་དྲག་པས་དེའི་དོན་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་འདོད་ཡོད"ཅེས་གཞན་པའི་ལས་ལ་མི་ཞུགས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་བཤད་བྱུང་།

བོད་ཡིག་དེང་རབས་ཆ་འཕྲིན་གྱི་འགྲོས་དང་མཐུན་པར་གྱུར་བ་དེས་འབུམ་སྐྱབས་དང་ཁོའི་གྲོགས་པོ་ཚོས་བོད་ཡིག་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་འཛུགས་གཉེར་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་སྒོ་ཡངས་པར་ཕྱེ་བ་དང་དྲ་བ་དེ་བཙུགས་ཚུན་ཆད་དུ་བོད་ཡིག་དྲ་ཚིགས་མང་པོར་ལག་རྩལ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད་པ་སྟེ་དེ་དག་ཁྲོད་བོད་ཁུལ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེས་ཟབ་པའི་མཆོད་མེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དྲ་བ་དང་བོད་ཡིག་བརྙན་ཡིག་དྲ་བ། པྲ་དྲ་གློག་བརྙན་དྲ་བ། རེབ་གོང་ཆ་འཕྲིན་དྲ་བ་སོགས་ཚུད་ཡོད།

དུས་མཚུངས་སུ་བོད་ཡིག་ཉེར་སྤྱོད་ཀྱི་སྐད་འཕྲིན་སྤྱི་སྟེགས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཆར་ཤུར་གྱི་ཤ་མོ་བཞིན་གཅིག་མཇུག་གཉིས་མཐུད་དུ་ཐོན་འགོ་ཚུགས་པ་དང"ལུག་ཚང་དཔལ་ཡོན"གྱི་འགན་ཁུར་བ་ཡེ་ཤེས་བསྟན་འཛིན་ནས་བརྗོད་རྒྱུར། "དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པ་ནི་ཆ་འཕྲིན་ཅན་གྱི་དུས་རབས་ཤིག་ཡིན་པས་མྱུར་འཕྲིན་སྤེལ་བར་ལག་ཆ་ལེགས་ཤོས་དྲ་རྒྱ་ཁོ་ན་ལས་མ་འདས། དེ་བས་བོད་ཡིག་ཀྱང་དེའི་གྲལ་དུ་ཚུད་དགོས"ཟེར། བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱི་ངོས་ནས་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་གྲངས་གཞི་ཅན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཙམ་མིན་པར་ད་དུང་ལས་འགན་གལ་ཆེན་གཞན་ཞིག་ནི་ཡིག་རྙིང་གི་དཔྱད་གཞི་དག་གྲངས་གཞི་ཅན་དུ་བཟོ་རྒྱུ་དེ་རེད།

བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་གིས"ཨང་སྒྲིག་གཅིག་འགྱུར་མིན་པའི་དུས་རབས་ནང་ཡིག་རྙིང་གློག་རྡུལ་དཔར་མར་བཅོས་པ་དག་ཕན་ཚུན་ལ་མཉམ་སྤྱོད་བྱེད་ཐབས་མེད་པས་ང་ཚོས་དེ་དག་ཨང་སྒྲིག་བརྗེ་བསྒྱུར་གྱི་མཉེན་ཆས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་མཐུན་ཨང་སྒྲིག་དུ་བརྗེ་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད""བོད་ཡིག་སྤྱོད་མཁན་ལྟོས་བཅས་ཀྱིས་ཉུང་བ་དང་། གནས་ཡུལ་དང་དཔྱད་གཞི་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་མེད་པའི་དབང་གིས་ཡིག་ཆ་ཞིག་འཚོལ་བཤེར་བྱ་རྒྱུ་ཁོ་ནའི་ཆེད་མཚོ་སྔོན་ནས་བོད་ལྗོངས་སུ་འགྲོ་བར་ཐུག་ཚེ་དེ་ནི་ཚེགས་ཆེ་བའི་ལས་ཤིག་ཡིན་པས་གལ་ཏེ་གནའ་བོའི་ཡིག་ཆ་དང་རིག་གཞུང་དཔྱད་རྩོམ་འདི་དག་གློག་རྡུལ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་ཚེ་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོའི་འཚར་ལོངས་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ནུས་པ། དེ་བཞིན་ལས་ཆོད་སོགས་ལ་ཕན་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ཐོན་སྲིད་པས་དེས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་འཛིན་ལ་ཕན་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ངེས་རེད"ཅེས་ཟེར།

 扎西次仁：藏文信息高速公路铺路人

　　从梦想在电脑上打出一个藏文字到为微软Windows操作系统创造出藏文字体和输入法，再到开发珠穆朗玛系列藏文字体，中国藏学研究中心研究员扎西次仁用自己几十年的职业生涯实践着藏文数字化的梦想，也见证了藏文在信息高速公路上的亮相与奔跑。

20多年来，他不仅参与了藏文编码国家和国际标准的研制，还为微软开发了微软喜马拉雅藏文字体和微软藏文输入法，并牵头研发了珠穆朗玛系列藏文字体和藏文输入法，编纂了《藏汉英对照信息技术词典》。

　　他把自己形容为“藏文信息高速公路上的铺路工”，相信“只要把这些基础性的平台搭建好，藏文数字化产品就会像汉语和英语那样应运而生”。

　　作为中国藏学研究中心藏文信息技术研究的牵头人，扎西次仁现在每天的一项工作就是研究各类传统藏文书法，从大量字帖中“抠字”、“调字”，使各种藏文字体得以在计算机中数字化应用。

　　现在，只要点开微软办公操作系统藏文文档的字体选项，藏文用户就能看到多达10种的藏文字体。2015年，扎西次仁和他的团队计划将这个表单扩充至17种藏文字体。

　　届时，以敦煌文献藏文手写体为蓝本形成的敦煌体以及印章用藏文霍尔伊体都会推出，与此同时，藏文还将实现电脑竖排，满足用户对传统藏文的各种排版需求。

创造藏文输入法

  1985年，扎西次仁还在清华大学读书的时候，IBM才刚开始生产个人电脑，学校用的计算机还只是小型机连着显示器。“看到里面能打出汉字，我当时就梦想藏文也能出现在电脑里，感觉自己喜欢这个东西，可能我可以站出来做这个事”,扎西次仁回忆说。

　　于是，这位来自云南迪庆州的藏族学生就一边在清华上课，一边到中央民族大学加强藏文学习，风雨无阻。与此同时，藏文输入法的设计在中国也迎来了一个“战国时代”。

　　由于藏文数字化是一块“处女地”，所有相关的开发都是从零起步，各单位和机构基本上是各自为战。当时汉字输入法已经先行开发，虽然藏文和汉文方块字不同，属于拼音文字，有的程序员就套用汉字编码来写藏文编码，编码标准不一，长的多达16页，短的也得好几页，结果是用不同编码设计的藏文字体无法在电脑上兼容。

　　青海热贡的本巴加是藏文信息技术网的创建人。据他回忆，当时市面上既有班智达藏文软件，又有岗杰藏文软件，还有同元藏文软件，结果是藏文网站的用户和开发者都大为头痛，因为网站上的字体总是出现乱码无法解决。

1995年，西藏大学牵头组织全国主要藏区大学和国内大公司共同开发藏文编码国家标准和国际标准，扎西次仁也参与其中。1997年，精简到只有一页的藏文编码国际标准和国家标准获得通过，藏文成为中国少数民族文字中首个拥有国际标准、获得全球信息高速公路通行证的文字。

“代码的国家和国际标准出来了，下一步的行动，我觉得就是和大公司合作，进行藏文输入法的开发”，扎西次仁说。

　　这一次，他瞄准了微软。获悉微软中国对藏文开发没有话语权，必须与微软总部沟通，他又选择了出国留学。

　　在美国弗吉尼亚大学求学期间，扎西次仁利用业余时间尽可能参加各类计算机国际大会，一有机会就去找微软公司的代表表达自己的想法。

“那时候基本是单枪匹马，不断下载字体制作的各种软件资料、使用和开发指南。由于字体软件背后的代码不会公布，所以只能查手册倒推背后的编程，还要琢磨其他字体的制作，像印度字、希伯来文、阿拉伯文，然后进行比较研究，训练自己成为开发字体的专家。”扎西次仁说，“那时候真可以说是处心积虑，当时读书的主要动机也就是想去说服微软把这个事情给做了。”

　　这期间，扎西次仁也得到了弗吉尼亚大学导师的支持。每周他至少有两天不睡觉。“搞计算机的都经常熬夜，因为技术性的东西会卡壳，攻关过不去不行”，他说。

　　等到2003年，微软终于向他敞开大门，扎西次仁带着自己的设计方案来到了西雅图。“本来以为要讲一上午，结果刚讲了不到10分钟就被认可了。没想到连讨论都省了！”扎西次仁回忆说。

　　此后四年，扎西次仁为微软做了微软喜马拉雅藏文字体和微软藏文输入法，当这个字体和输入法在微软新的操作系统中被推向市场时，人们看到它的标签是“藏语（中国）”。

　　在美国期间，扎西次仁还受邀参加了国际藏学大会，在会上介绍了中国在藏文数字化上取得的进展，并向大会主席团提议设立藏文信息技术专题小组会议。

“因为国际藏学大会一直都侧重人文学科，2000年有人提计算机，大会主席团都觉得比较新奇，后来也批准了我的建议，并形成了新的传统，把藏文数字化在国际学术交流平台上进行讨论，定期介绍藏文信息技术的进展和成果”，扎西次仁说。

藏文也可以很时尚

　　如果说创造喜马拉雅字体是藏文在国际信息高速公路上的一次精彩亮相，由扎西次仁随后牵头制作的珠穆朗玛系列藏文字体和由他牵头编纂的《藏汉英对照信息技术词典》和《信息技术·藏文词汇》（国家标准）就是藏文在信息高速公路上奔跑的助推器。

“藏文也可以很潮，很时尚！”这是扎西次仁一直秉持的观点。

　　喜马拉雅字体采用的是传统的乌金体，但在实际应用中，比如印刷和页面制作中，人们更喜欢美术体，并且不同地区的藏族群众也有不同的字体偏好。为了满足这种需求，扎西次仁和他的团队开始致力于藏文字体的多样化。

　　做字体首先要找到成规模的字，字源的开发和选择成为重点。开发人员搜集西藏日报社组织的历届藏文书法比赛，请权威的藏文书法家撰写藏文字模，然后再扫描，一个字一个字地抠出来，进行图像设计，然后再交给书法家去审核，提出修正意见。

　　据介绍，西藏日报社曾经很喜欢用一位书法家写的珠擦体，每次都要付费请这位书法家为一些稿件手写标题。现在，虽然这位书法家已经去世，但他的书法已被做成了计算机藏文字体，被抢救下来，并一直沿用至今。

“手写体笔画变化多，笔画之间衔接得漂亮，用计算机设计难度很大，每个字体要做1500到2000个常用字，四个工程师至少得高强度地工作三个月”，扎西次仁说。

　　在他眼里，字体多了意味着藏文电子文献能够更好地与传统文献风格相匹配，也意味着用户有更好的信息化体验，意味着藏文在网络上更具亲和力。

　　本巴加说，第一次在校园里看到电脑里出现了藏文，不知道有多开心多兴奋，那时候就想设计藏文网站。在实践自己的梦想过程中，他对扎西次仁牵头编纂的《藏汉英对照信息技术词典》赞叹有加。

“以前在信息技术开发方面，我们没有权威规范词典。《藏汉英对照信息技术词典》是国内外第一本全面涉及计算机信息技术的藏文词典，覆盖了包括计算机界面、计算机程序设计、设备技术、处理技术、处理器、数据库等信息技术30多个领域的词条，非常有用”，本巴加说。

　　本巴加不知道的是，为了编撰这本词典，扎西次仁两次推掉了谷歌的工作机会。

“这么多年一直记得清华园里的一句话，‘为祖国健康地工作50年’。我就是喜欢藏文，这个事想坚持！”扎西次仁这样解释自己婉拒谷歌的理由。

藏文数字化之梦

　　回首这几年藏文信息化的进程，也正像扎西次仁预料的，一切都在“应运而生”。

　　藏文字体在电脑上的亮相激发了本巴加和他的朋友创办藏文信息技术网。而藏文信息技术网又在为更多藏文网站提供技术支持，包括琼迈藏族文学网、博语电影字幕网、喳喳电影网、热贡信息网。

　　本巴加说：“藏语网站的起步虽然很晚，但是发展是令人欣慰的，网站的数量越来越多，并且开始走向了专业化，这是个很好的现象。”

　　除此之外，一批藏语微信公众平台也已诞生。

“羊兄乐园”微信公众平台创始人益西旦增说：“21世纪是一个信息化的时代，要想更快更高效地传播信息，就必须借助互联网这个平台，藏语也不例外。”

　　益西旦增说，创办这个微信平台不仅是他的个人爱好，而且在内容制作的过程中也学到了很多与藏文化有关的知识，通过微信平台的传播，这些知识又使更多藏文用户，特别是藏族年轻人和在校藏族学生受益。

　　虽然藏文信息化的快速推进令扎西次仁深感欣慰，但他并没有停止放飞自己的藏文数字化之梦。除了开发更多藏文字体，他的另一个重要任务就是使更多藏文古籍文献数字化。

“在编码不统一时代做的电子版古籍文献，无法真正实现共享，因为乱码问题还是会出现，所以我们要用我们开发的‘通用藏文字体转换软件’把这些数字文献标准化”,扎西次仁说。

“毕竟用藏文的人数少，住得又分散，资源又不集中，如果为了查资料而从青海跑到拉萨，成本太高了。把古籍文献和学术研究论文数字化会促进藏族科研人员的成长，提高他们的研究效率和研究能力，这对藏民族的发展、藏文化的保护和传承都大有好处！”扎西次仁说。

　　从全球来看，藏学热一直在持续升温，国内外有众多大学和研究机构热衷藏学研究。藏文典籍文献之丰富在我国仅次于汉文，位居少数民族文字之首，是中华民族文化遗产中一颗璀璨的明珠。目前，仅西藏的藏文历史档案就有近300万件。

　　根据中国藏学研究中心和西藏大学2014年10月签署的合作协议，未来，双方将以中国藏文文献资源网为平台，长期开展藏文文献数字化建设合作，力求推出一个集藏文期刊、藏文学位论文、藏文报纸、藏文现代图书、历史档案、典籍、音视频和图片资料为一体的世界级“藏文文献资源中心”。

　　扎西次仁介绍，中国藏学研究中心目前已经完成了大藏经《甘珠尔》和《丹珠尔》的对勘和出版工作，正在实施《中华大典·藏文卷》的编纂工作。

　　面对未来，扎西次仁深感任重道远。他说：“无论往回看，还是往前看，心里都很踏实，觉得没白做，希望自己真的能为祖国健康地工作50年！”

赞0

踩0

打赏

☆0